کد مطلب:75495 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:319
[صفحه 28] و خودخواهیها را فراهم می سازد. (جالب است كه همین نكته را كه بارها تكرار شده است، از همین علم می توان دریافت و عواقب آن را ملاحظه نمود، یعنی چهره ی قوم و ملتی را كه به گذشته ی خود با تفاخر نگریسته و نتیجتا سرنوشت شومی را برای خود رقم زده است در نظر گرفت و حالات روحی فردی و اجتماعی آنان را در ایامی كه در این افكار غوطه ورند مد نظر گرفت. تا بطور تجربی به سرنوشت نگاه تفاخرآمیز به تاریخ پی برد). به هر حال باید تاریخ را آنچنان بخوانیم كه خود را در جریان گذر زمان و سیر هستی بیابیم. در این صورت خود را مسئول كمال بخشودن به سرمایه های مادی و معنوی و دست آوردهای فكری و فرهنگی گذشتگان خواهیم یافت. با چنین بینشی مدافع ملیت خویش بوده، از سرمایه های تعالی بخش استفاده و از خصلت های واهی مبرا می گردیم. علی (ع) تاریخ نگری را كه برای تفاخرات پوچ و رشد غرور تكبر به كار می رود جاهلانه دانسته می فرمایند: «... هر آینه مردگان به عبرت ها سزاوارترند تا آنكه سبب افتخار باشند، پس به دیدار آنان تواضع و فروتنی اختیار نمایند و خردمندانه تر است از اینكه آنان را وسیله ی تفاخر و بزرگی قرار دهند! به تحقیق كه با دیده های تاریك به آنان نگریستند و راجع به آنان در دریای جهل و نادانی فرورفتند...».[1]. یكی از گرفتاریهای این علم همین نگرش جاهلانه و یا كورنگری به آن است. خواه این كور نگری نتیجه ی احساسات ناسیونالیستی، یا [صفحه 29] بی تفاوتی ها باشد و خواه به دلیل تحمیل پیش فرضهای فكری بر عبرت های تاریخی. در هر حال این نوع نگرشها موجب انحرافات بعدی خواهد گردید. در این حالت «خود آگاهی بر پایه ی شناخت تاریخ» به «خود فراموشی از راه علم تاریخ» مبدل می گردد. اگر به تاریخ كه عمل شناخت انسان در گذر زمان است با نگرش جاهلانه یا انحرافی نگاه شود، انسان را آنگونه كه هست معرفی نخواهد نمود، بلكه نگرنده را در انحرافات و جهالتهای خود بیشتر فرومی برد. ولی نگرش عبرت آموز به گذشتگان، به جای نگاه كور یا تفاخرآمیز، تداوم راه نیكان و مبارزه با مفسدین را نتیجه می دهد. لازم به ذكر است كه نگرش تفاخرآمیز اختصاص به دوران ما (كه افكار ناسیونالیستی رواج زیاد دارد) نیست، بلكه در زمان جاهلیت عرب نیز چنین نگرشی وجود داشته است. در شان نزول سوره ی تكاثر آمده است كه: برتری طلبی اقوام عرب كار را به جائی رساند كه به شمارش قبرها پرداختند تا بدینوسیله به رقبای خود اثبات نمایند كه قومشان به خاطر تعداد بیشتر قبور از اقوام دیگر برترند، كه آن سوره ی مباركه نازل شده و در آن آمده است: «بنام خداوند بخشندی مهربان، شما را افزون طلبی آنچنان بفریفت كه به گورستان رسیده (به شمارش قبرها پرداختید)،- (حقیقت) اینگونه نیست و به زودی خواهید فهمید- ابدا چنین نیست، اگر شما بدانید كه «علم الیقین» (علم قطعی و یقینی) كدام است- هر آینه جهنم را خواهید [صفحه 30] یافت، آنرا با یقین و نمایان خواهید دید، سپس در آن روز از نعمت های الهی كه به شما داده شده سئوال شود».[2]. بدین ترتیب قرآن مجید نیز با تكالید فراوان صراحت دارد كه نگرش افزون طلبانه به گذشتگان و آثار آنها به جهنم منتهی می شود و از «علم یقینی» خارج است و جز اوهام چیزی نیست. همچین سخن از مسئولیت انسان در برابر نعمت های الهی دارد، حق این است كه بگوئیم همان گورستانها نیز نعمت الهی اند كه بشر باید بدیده ی سرمایه های خدادادی به آنها بنگرد، یا اینكه در برابر چشم و گوش خود مسئول است كه مبادا آنها را در مسیر تفاخر و افزون طلبی های بیجا، بكار گیرد و در این مسیر تا آنجا به پیش برود كه قبور گذشتگان و آثار پیشینیان را در مسیر افزون طلبی خود بكار گیرد. (در سوره ی تكاثر دقت شود). [صفحه 31]
گاه نحوه ی ارائه ی علم تاریخ دچار انحراف شده، به همین دلیل احیاگری و عبرت آموزیش را از دست می دهد، یعنی بر خلاف آن همه فوایدی كه شمرده شد، زیربنای خودخواهیها و تفاخرات واهی می گردد. محصولاتی نظیر «تبعیض نژادی»، «خود برتر بینی»، «ناسیونالیسم» و «كثرت و افزون طلبی» ازآن حاصل می شود. در این حالت تاریخ نه تنها علمی مقدس نخواهد بود، بلكه موجبات سقوط انسان به پرتگاه تفاخرات
صفحه 28، 29، 30، 31.
(قرآن مجید- سوره ی تكاثر).